Wilma* zit niet lekker in haar vel, chronische stress. Letterlijk. Ze heeft altijd hard gewerkt, veel gesport, rookt niet en eet veel groenten en fruit. Af en toe springt ze uit de band door van een ijsje te genieten.
Plotseling heeft Wilma diabetes type 2. En daarmee vervliegt haar droom van een gezonde oude dag.
De afgelopen jaren verliepen niet zo lekker voor Wilma. Ze liep al een hele tijd op haar tenen. Zowel op haar werk als thuis voelde zij zich zwaarbelast. Haar man was veel weg, terwijl hun autistische zoontje veel zorg nodig heeft.
Door alle drukte nam Wilma weinig tijd om te sporten en te ontspannen. Ze was moe, sliep slecht en kreeg last van een korter lontje. Haar huisarts gaf aan dat ze overspannen was en zijn advies was om te rusten.
Om aan de werkdruk en werkstress te ontkomen, had Wilma ‘piekerverlof’ opgenomen. Ze dacht zelf dat rusten betekende: niets doen.
Toch ging de moeheid maar niet over. Ze had veel dorst, maar in de hete zomer van 2018 had bijna iedereen hier last van. Het werd winter. De dorst ging niet weg en ook de vermoeidheid bleef. Wilma had jeuk over haar hele lichaam en kreeg ’s nachts krampen in haar benen.
Wilma ging weer naar de dokter. Uit bloedonderzoek bleek dat zij een te hoge bloedsuikerspiegel had. Ze kreeg de diagnose diabetes mellitus type 2, in de volksmond ook wel ‘ouderdomssuiker’ genoemd.
Wilma kwam in een diep gat terecht en nam contact met mij op. Dat vond ik knap, want niet iedereen legt de link tussen gezondheidsproblemen en rouw.
Toch is dat wat het is. We spreken niet voor niets over ’verlies van gezondheid’. En bij verlies rouw je.
Wilma dacht op haar 80ste te kunnen zeggen: “Ik heb nog helemaal geen pilletjes nodig, op wat ouderdomskwaaltjes na ben ik nog zo gezond als maar wat.” Dit beeld werd verstoord. Twee keer zelfs: eerst door haar overspannenheid en nu door de diagnose diabetes.
Op het bordje van Wilma ligt ook nogal wat. Een verantwoordelijke baan, de zorg voor haar kinderen (waarvan één kind extra zorg nodig heeft) en het runnen van het huishouden. Daarnaast is ze mantelzorger voor haar ouders.
Ze vroeg nooit om hulp. Wilma wilde graag alles zelf doen en vooral niet op iemand leunen. Dit is haar zo met de paplepel ingegeven. Dat ze ongemerkt een steunpilaar voor heel wat mensen werd, zag ze amper. Ze deed wat nodig was. Punt.
Ze was nu op een punt beland dat ze het even niet meer wist. Hoe moest ze al die taken weer oppakken? Waarom ging het haar jarenlang bijna moeiteloos af en kwam ze nu niet meer vooruit.
Alles was haar te veel, Wilma huilde veel. Ze voelde zich boos en gefrustreerd. Is dit de straf voor een jaartje minder gezond leven en wat stress? Wilma vond het niet eerlijk dat ze chronisch ziek was geworden.
Door het verhaal van Wilma vroeg ik mij af of de chronische stress de oorzaak van haar diabetes was. Ik had eens vaag iets voorbij zien komen op internet. Maar waar stond dit ook alweer. Ik vond de informatie niet meer, totdat…
Tijdens een van mijn bijscholingstrainingen las ik het boek van Boudewijn Van Houdenhoven ‘In wankel evenwicht’. Dit boek gaat over het neurobiologisch systeem van ons lichaam. Over de werking van hormonen en de verschillende hersendelen die een rol spelen bij chronische stress. In dit boek kwam ook de welvaartsziekte diabetes type 2, in combinatie met chronische stress, aan de orde. Dat was precies de informatie die ik zocht…
De spieren, hersenen en cellen worden van energie (suiker-koolhydraten) voorzien door een complex hormonaal gebeuren. Insuline en nog andere hormonen spelen hierbij een rol. Normaal is dit een harmonieus samenspel. Ook de stresshormonen spelen in dit harmonieus samenspel een rol.
De stresshormonen cortisol en adrenaline zorgen voor een hoog glucosegehalte in het bloed. Dit mechanisme werkt door een oerinstinct. In de oertijd toen we nog als prooi diende en een sabeltandtijger achter je aanzat, moest je snel kunnen vluchten of vechten. Hiervoor hebben je spieren meer energie nodig. Er moet dus meer brandstof via het bloed naar je spieren worden getransporteerd. Door stress komt glucose vrij in het bloed: het glucosegehalte stijgt dus. Als het gevaar is geweken, verdwijnt de stress en zakt de suikerspiegel weer naar de normale waarden.
Dit verandert als je onder chronische stress gebukt gaat. Dan kan het evenwichtige samenspel verstoord raken. Het verhoogde stresshormoon cortisol en adrenaline bemoeilijken de taak van insuline.
Om glucose in je lichaam / cellen op te kunnen nemen, heb je insuline nodig. Dit maak je aan in de alvleesklier. Bij een hoog gehalte aan bloedglucose moet de alvleesklier meer insuline produceren. De alvleesklier raakt uiteindelijk overwerkt en maakt minder insuline aan. De glucose blijft in het bloed circuleren en komt niet meer op de goede plekken terecht. Het resultaat is vermoeidheid, veel plassen, dorst en soms ook jeuk of andere klachten. Exact de klachten van Wilma.
De stressklachten hebben nog een ander gevolg. Waar de ene persoon geen hap door de keel krijgt, komt de ander juist aan door stress. De kilo’s zitten dan vooral in de buikregio. Meer vetcellen vragen ook meer energie en dus is er ook weer meer insuline nodig. (B. van Houdenhoven, 2015)
Wilma kwam in een medisch circuit terecht van medicijnen opbouwen, bloedprikken, ogen checken, voeten checken en maandelijkse controles.
Je moet worden ‘ingesteld’ zoals ze dat noemen. Belangrijk, want blijft je bloedsuikerspiegel te hoog, dan heb je méér of andere medicijnen nodig. Is de hoeveelheid medicatie te hoog, dan verzaakt dat een te lage bloedsuiker. Beide uitersten kunnen dodelijk zijn.
Wilma was bang dat ze een te lage bloedsuiker niet zou opmerken. Overdag kon ze haar bloedsuikergehalte met een prikje controleren. En overdag merk je eerder de symptomen van een te lage suikerspiegel op zoals geeuwen, trillen en zweten… Maar ’s nachts? Daarom was Wilma vooral bang voor het slapen gaan. Dit had natuurlijk ook weer impact op haar leven (en op haar slaap!).
Doordat het Wilma emotioneel niet in de koude kleren ging zitten, belandde ze in een neerwaartse spiraal. In plaats van te herstellen van haar overspannenheid, kwam ze in een vicieuze stresscirkel terecht en ging zij richting een burn-out.
Wilma had gelezen dat mindfulness een manier was om haar angstgedachten te reguleren. De Universiteit van Tilburg had een onderzoek gedaan bij ouders van kinderen met diabetes. De ouders hadden continu een gevoel van angst over de bloedsuikerspiegel van hun kinderen tijdens de nacht.
Eén groep ouders volgden een mindfulness-cursus. Het onderzoek liet zien dat deze ouders na de training nog het minst angstig waren. Zij konden veel beter met hun emoties omtrent de hoge of te lage bloedsuikerspiegel omgaan.
Wilma herkende deze angst en vroeg aan mij of mindfulness ook haar kon helpen. Zij besloot om, naast onze gesprekken, deel te nemen aan mijn 8-weekse mindfulness training. Heel moedig ging ze haar ‘gedachten’ onderzoeken. Ze onderzocht wat deze gedachten met haar deden, wat het verlies van gezondheid met haar deed. Haar favoriete meditatie werd de loopmeditatie in de natuur.
Op een bijeenkomst vertelde ze dat ze had ontdekt dat ze in een slachtofferrol zat. Ze vond het niet eerlijk wat haar overkwam. Dit weerhield haar om stappen te zetten om te doen wat nodig was om haar bloedsuiker te verlagen en om hulp te vragen.
Bij rouw, chronische stress en diabetes zoals bij Wilma is de combinatie van veel buiten bewegen, een aangepast dieet, mindfulness en het accepteren van hulp aan te raden.
Toen Wilma bij mij kwam was ze al begonnen met de medicatie. De andere adviezen accepteerde ze op dat moment niet. Zo moest ze ook haar voeding aanpassen en meer bewegen. Via de praktijkondersteuner van de huisartsenpraktijk werd ze naar een diëtiste verwezen. Ze maakte geen afspraak met de diëtiste omdat haar overtuiging was: “maar ik leef toch gezond”. Nadat ze zich bewust werd van haar overtuigingen, nam ze toch contact opgenomen met een diëtiste waarvan ik wist dat ze goede resultaten boekte.
We zochten naar een vorm van beweging die bij Wilma past. Vanwege haar overspannenheid hebben we dit rustig opgebouwd. En het werkt!
Behalve diabetes type 2 veroorzaakt chronische stress nog veel andere klachten en aandoeningen. In mijn blog over ‘lichamelijke klachten door stress’ staan de meest voorkomende klachten genoemd. Deze lijst kan ik nu aanvullen met diabetes type 2.
Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker KU Leuven:
De hersenen van mensen die lange tijd onder grote stress hebben gestaan, zullen na verloop van tijd een overgevoeligheid voor stressors ontwikkelen
Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker KU Leuven
Inmiddels heeft Wilma haar verlies een plaats gegeven. Door mindfulness in haar dagelijkse leven te integreren, merkt ze via lichamelijke signalen wat er onbewust in haar hoofd gebeurt. Daarnaast zocht ze hulp bij haar dagelijkse verplichtingen. Wilma wandelt of jogt dagelijks in de natuur. En dit helpt weer om haar stressniveau te verlagen.
Wilma kwam bij mij omdat ze zich realiseerde dat verlies van gezondheid betekent dat ze door een rouwproces ging. In eerste instantie dacht ze dat haar overspannenheid de boosdoener was, in combinatie met haar suikerziekte. Toen ze zich via internet hierop oriënteerde, kwam ze erachter dat zij wel eens in een rouwproces kon zitten.
Legde jij ooit de link tussen een chronische ziekte en rouw? Of dacht je hierbij vooral aan het verlies van een dierbare in plaats van aan verlies in het algemeen?
* Naam om privacy redenen gefingeerd
Bronnen:
Boek, ‘In wankel evenwicht’ van Boudewijn van Houdenhoven, over stress, levensstijl en welvaartziekten, 2015
Mindfulness and fear of hypoglycaemia in parents of children with type 1 diabetes: Results from diabetes miles youth the Netherlands, https://research.tilburguniversity.edu/en/publications/mindfulness-and-fear-of-hypoglycaemia-in-parents-of-children-with